W artykule przedstawiono sytuację socjolingwistyczną na terenie północno-wschodniej Litwy oraz wyniki dwóch eksploracji socjolingwistycznych. Punktem wyjścia dla badań były fragmenty pracy H. Turskiej z okresu II wojny światowej, obrazujące sytuację językową na byłych kresach północno-wschodnich. Pogranicze to zbadano pod kątem funkcjonowania języków: polskiego, białoruskiego, rosyjskiego i litewskiego w okresie przedwojennym i współcześnie. Badany teren został podzielony na trzy części: 1) największy obszar z przewagą ludności mówiącej po litewsku (parafie litewskie), 2) obszar z przewagą ludności mówiącej po litewsku i pewnym udziałem ludności posługującej się językiem polskim i/lub białoruskim (parafia Hoduciszki), 3) obszar polskojęzyczny (parafie polskie). Stwierdzono, że polszczyzna posiada silną pozycję w sferze religijnej, wybór języka polskiego w tej dziedzinie często jest wyznacznikiem polskości. W stosunkach rodzinnych dominuje język państwowy, w przeszłości polski, aktualnie litewski. Polskojęzyczni informatorzy wykazują pozytywny stosunek do Litwinów i ich języka, mimo wyboru polskości są świadomi litewskiego pochodzenia przodków i identyfikują się z regionem, nie z narodem. Na temat języka białoruskiego zebrano niewiele informacji, stwierdzono, że w Hoduciszkach ludność posługuje się gwarą białoruską w sferach życia sąsiedzkiego, a w okolicznych wsiach gwara ta często jest przeważającym językiem komunikacji. Mieszkający na terenie eksploracji staroobrzędowcy mówią gwarą rosyjską typu pskowskiego należącą do gwar środkowowielkoruskich strefy zachodniej. (Bi)
