*Jutrъjь Bogъ i *Bělъjь Bogъ jako bóstwa światłości u pogańskich Słowian
Author/editor:
Jerzy Duma
Published in:
Onomastyka i dialektologia : prace dedykowane Pani Profesor Ewie Rzetelskiej-Feleszko .- Warszawa, 1997
[Show]
Pages:
73-78
Languages:
pol
Abstract:
W artykule zostały zrekonstruowane nazwy słowiańskiego bóstwa pogańskiego: zorzy porannej i światłości, które rzadko występują zarówno w materiale onomastycznym, jak i słownictwie apelatywnym. Rekonstrukcja znaczenia nazwy *bělъ bogъ 'białe, jasne bóstwo', 'jasny, dobry Bóg' w "Słowniku prasłowiańskim" jest oparta na nielicznych nazwach miejscowych, terenowych, osobowych i słownictwie gwarowym. Nazwa Jutrъjь Bogъ – która wiąże się z postacią jasnego, białego bóstwa – jest rekonstruowana z niemieckiej nazwy miejscowej Jüterbog. W wątpliwość została poddana interpretacja G. Schlimperta przyznająca pierwotną nazwę rzeki Juterboch i uznająca ją za staroeuropejski hydronim, ponieważ: 1) gdyby nazwa pochodziła od hydronimu, użycie określonej zaimkiem anaforycznym formy pierwszego członu nie byłoby uzasadnione; 2) zapis nazwy rzeki jest późniejszy (z początku XIV w.), natomiast nazwa miejscowa poświadczona jest już w XI w.; 3) nazwa znajduje oparcie w słowiańskich i indoeuropejskich nazwach bóstw światłości oraz 4) nazwa bóstwa może być zestawiana z mitem Jutrzenki, Jutrzni 'gwiazdy porannej' występującej wśród wielu ludów. Przedstawione rozważania pozwalają wnioskować, że kult obu bóstw mógł mieć charakter lokalny, mógł być związany z jakimiś określonymi miejscami oraz możliwe, że był łączony z losem i wróżbą. (PK)
