| Abstrakt 2: |
Nazwy śmierci w językach słowiańskich są determinowane kulturowo i zawierają refleksy myślenia archaicznego. Autorka wskazuje na dwie serie nazw i dwie różne interpretacje śmierci utrwalone w językach i kulturach słowiańskich: śmierć "naturalną", przygotowaną, dobrą, nazywaną wyrazami opartymi na ps. rdzeniu *mr- / *mer- / *mir- (pol. śmierć, ukr. i ros. smert', ros. fraz. krasnaja smert', pol. dobra śmierć), i "nienaturalną", często zaskakującą, niedobrą – nazywaną wyrazami opartymi na ps. rdzeniu *gyb- / *güb- / *gub- (pol. ginąć, zginąć, ros. pogibnut', ukr. hynuty, pohybel). Szczegółowiej analizuje drugą nazwę, która przeszła interesujący rozwój od znaczenia 'krzywości' (dobrze zachowanego m.in. w polskich czasownikach giąć, zginać 'czynić nieprostym, wykrzywiać') i związanego z nim znaczenia 'niekompletności' (ps. wyraz *kriv- znaczący tyle, co 'chromy, kulawy', autorka wiąże etymologicznie z *kriti 'ciąć') poprzez znaczenie 'cierpieć', 'powodować cierpienie' (por. pol. ginąć, gubić) do 'umierać' i 'powodować śmierć'. Taka ewolucja semantyczna miała kulturowe, mitologiczne oparcie w systemie starosłowiańskich opozycji prawy/lewy, prosty/krzywy, które odnosiły się nie tylko do sfery fizycznej, ale także społecznej i etycznej, i podlegały nadrzędnemu wartościowaniu w kategoriach dobry/zły, jak na to wskazują dane folkloru (przysłowia, zaklęcia magiczne, bajki). (SW)
|
