Syntagmy typa knjez Nowak/knjeni Nowakowa : na zakładźe materiala ze serbskeho katolskeho dialekta
Autor/redaktor:
Irena Šěrakowa
Opublikowany w:
Onomastyka i dialektologia : prace dedykowane Pani Profesor Ewie Rzetelskiej-Feleszko .- Warszawa, 1997
[Wyświetl]
Strony:
235-245
Języki:
hsb
Abstrakt:
Awtorka charakterizuje syntagmy ze strukturu titulatura + swójbne mjeno, kotrež wustupuja w narěčenju abo jako aktant w běžnym teksće. Titulatura je akademiski titul, woznamjenje powołanja a narěčenska forma knjez/knjeni. Rysuje reprezentaciju na runinje leksiki, morfologiske kajkosće a syntaktisku strukturu. W zapadnej warianće katolskeho dialekta leksemaj knjez/knjeni wužiwa so za narěčenje mandźelskeho pora na prjedawšim kuble, w cyrkwinskej administraciji a za wosobneju měšćanskeju mandźelskeju, pola kotrejuž bychu w prjedawšich časach serbske holcy słužili. Wobaj leksemaj matej wysoku stilistisku hódnotu a wužiwanje syntagmy začuwa so jako něšto spisownorěčne, struktura njeje wužiwana za wosoby, kotrež su do wjesneje ludnosće integrowane. Syntagma začuwa so jako cuzy element w serbskej rěči, spjelnja-li w sadźe funkciju aktanta, je w dźensnišim katolskim dialekće indeklinabelna. Prěni element konstrukcije je deklinabelny jenož w spisownej rěči. Interpretacija syntagmy na syntaktiskej runinje je wotwisna wot zrozumjenja terminusow atribut a apozicija. Awtorka předstaja logisko-syntaktisku strukturu syntagmow typa titulatura + swójbne mjeno. (Bi)
Abstrakt 2:
Autorka omawia syntagmy o strukturze tytulatura + nazwisko występujące w zwrotach lub jako aktant w tekście ciągłym, przy czym tytulatura rozumiana jest jako tytuł akademicki, określenie zawodu oraz forma dialektalna knjez/knjeni. Analiza przebiega na poziomie leksyki, morfologii i składni. W wariancie zachodnim dialektu katolickiego (stosowanego w miejscowościach zamieszkałych przez katolików) leksemów knjez/knjeni używa się jako określenie małżonka w dawnym gospodarstwie rolnym, w administracji kościelnej oraz w odniesieniu do małżeństwa mieszczańskiego, u którego dawniej pracowały dziewczęta łużyckie. Oba leksemy uważane są za przejawy stylu wysokiego, a syntagma za przejaw języka literackiego. Nie używa się jej w odniesieniu do osób należących do zintegrowanej ludności wiejskiej, odczuwana jest jako element obcy w języku łużyckim. We współczesnym dialekcie katolickim nie podlega deklinacji, jeśli pełni funkcję aktanta. Pierwszy człon konstrukcji jest odmienny tylko w języku literackim. Interpretacja składniowa syntagmy zależy od interpretacji terminów atrybut i apozycja. Autorka przedstawia strukturę logiczno-syntaktyczną syntagm typu tytulatura + nazwisko. (Bi)
