| Abstrakt: |
W artykule podjęto próbę wyjaśnienia rzeczownika obëčėj, który zestawić można z bliskim formalnie wyrazem z obszaru południowej kaszubszczyzny obëčåj, -aju 'koło wprawiające w ruch kołowrotek'. W materiale polskim poświadczone są postaci obyczaj 'obwód', obieczaj 'obramowanie sita, rzeszota, przetaka'. Pod względem budowy są one bliskie wschodniosłowiańskim postaciom: 1) z rdzennnym -y-, np. ros. dial. obyčájka 'otok, obramowanie sita, rzeszota; rodzaj sita', 'wysokie okrągłe okrycie głowy zamężnych kobiet', ukr. dial. abyčája 'otok sita; drewniane obramowanie kamienia młyńskiego lub kamienia w żarnach'; 2) z rdzennym -i- brus dial. abičajá 'otok, obramowanie sita'; 3) z rdzennym -e- brus. dial abjačajá 'brzeg rzeszota', abjačájka, abjačéjka, abečajka 'brzeg rzeszota, pokrywy dzieżki, przykrywki'. Pokrewny wyraz zanotowano w dialekcie kajkawskim języka chorwackiego, gdzie również występuje oboczność samogłoski rdzennej -i- (z pierwotnego *i lub *y) i -e-: obič 'obudowa wokół kamienia młyńskiego', obeč 'obudowa wokół kamienia żarnowego'. Na podstawie materiału objaśnić można tylko część form polskich i słowiańskich, które zawierają rdzenne -e- < *-ě-. Niejasne pozostają natomiast wyrazy z rdzennym -y-, które są najprawdopodobniej wtórne. Występują w polskim, kaszubskim, chorwackim i w językach wschodniosłowiańskich, dlatego możliwe jest, że doszło do paralelnego na części terytorium słowiańskiego przeobrażenia pierwotnych postaci wyrazów pokrewnych. (PK)
|
