| Abstrakt: |
W artykule przedstawiona została propozycja modelu opisu kategorii semantycznej modalności, ukształtowana krytyczną lekturą literatury przedmiotu oraz dyskusjami naukowymi zespołu opracowującego "Gramatykę konfrontatywną bułgarsko-polską". Wymogi przyjęte przy modelu opisu takiej kategorii, który oparty jest na zasadzie od treści do formy, to: zastosowanie języka pośrednika i dążenie do spójnego wewnętrznie, całościowego opisu danego zjawiska. W literaturze lingwistycznej przyjmuje się dwa podstawowe podziały typów modalności: werbalną i zdaniową; w logice zaś: aletyczną, deontyczną i epistemologiczną. Zapożyczenie takich pojęć logicznych jak prawda, fałsz, możliwość, pozwala wskazać zróżnicowanie pomiędzy modalnością indykatywną a nieindykatywną. Przyjęto hipotezę, że modalność nieindykatywną można opisać za pomocą takich jednostek jak: możliwość, konieczność, życzenie (chcę p), wiedza (wiem, że p), mówienie (x mówi p), zależność (p zależy od q) i ty ("druga osoba semantyczna"). W ich ramach wyróżniono następujące podkategorie modalne: hipotetyczność - możliwość; warunkowość – możliwość, zależność; imperatywność – konieczność, życzenie, ty; optatywność – możliwość, życzenie; interrogatywność – możliwość, życzenie, wiedza, ty; imperceptywność – możliwość, mówienie. Przyjmuje się, że kategorie semantyczne wchodzą w określone relacje treściowe między sobą, które tworzą różne typy wzajemnych ograniczeń nakładanych na kombinacje ich poszczególnych wartości. Dlatego ważne są relacje między kategorią modalności a semantycznymi kategoriami określoności / nieokreśloności, temporalności i komunikantu. (PK)
|
