| Abstrakt: |
Tematem pracy są dwa pojęcia: stan i zdarzenie, które we współczesnej teorii procesów są ściśle rozgraniczone. W języku polskim i bułgarskim stan denotowany jest przez czasowniki niedokonane, np. pracować, żyć / rabotja, živeja, zaś zdarzenia przez czasowniki dokonane: rozpocząć, skończyć / (da) započna, (da) zavàrša. W pracy przedstawiono kilka typów formantów słowotwórczych, które są wykładnikami aspektu dokonanego i niedokonanego: bułg. czasowniki na -ne, -java; pol. -ną(ć), -owa(ć). Bułgarskie czasowniki zakończone na -ne są najczęściej zdarzeniowe, np. obikna – zaobikna – razobikna; spotykane są w tej grupie czasowniki stanowe, które dopiero pod wpływem prefiksu wyrażają zdarzenie, np. màkna i otmàkna – zamàkna – promàkna – primàkna. Druga grupa czasowników zakończonych na -java wyraża najczęściej stan, np. ozlobjava, zagrubjava, obednjava; sufiks w tej grupie zmienia wyłącznie znaczenie leksykalne czasownika, bez zmiany znaczenia aspektualnego formantu. Polskie czasowniki z sufiksem -ną(ć) najczęściej wyrażają zdarzenie, ale podobnie jak bułgarskie czasowniki na -ne mogą być stanowe – znaczenie zdarzeniowości wyrażane jest wtedy przez prefiksy, np. frunąć – sfrunąć – wyfrunąć – przyfrunąć. Gdy sufiks jest wyraźnie dwuznaczny, np. pol. -ie(c), -ie(ć), wtedy tylko prefiksy mogą wyrażać znaczenie zdarzeniowości, np. biec – zbiec, drżeć – zadrżeć. Czasowniki z sufiksem -owa, który jest przeważnie stanowy, także mogą wyrażać zdarzenia za pomocą prefiksów, np. orientować – zorientować. Analiza czasowników w obu językach pozwala stwierdzić, że nosicielami znaczeń stan / zdarzenie są tylko sufiksy, natomiast jeśli dany sufiks jest dwuznaczny, znaczenie zdarzeniowości przyjmuje prefiks – może wtedy dojść do zmiany znaczenia leksykalnego formy. (PK)
|
