Pan i sługa : niektóre społeczne uwarunkowania zmian w polskich obyczajach językowych
Autor/redaktor:
Marek Cybulski
Opublikowany w:
Uwarunkowania i przyczyny zmian językowych : zbiór studiów .- Warszawa, 1994
[Wyświetl]
Strony:
31-39
Języki:
pol
Abstrakt:
Autor bada zagadnienie wpływu grupy społecznej służby na polskie obyczaje językowe i etykietę językową. Badany jest materiał z wieków XVI-XIX. Przyczyn zaniku relacji sługa-pan autor upatruje w przemianach społecznych XIX wieku, jak również w upadku Rzeczypospolitej i dworów magnackich. Wskazany zostaje sposób, w jaki różnorodność i liczność służby, a także wzorce jej zachowań w relacjach z innymi warstwami społecznymi miały swoje odbicie w realiach językowych. Podkreśla się również, że ówczesna etykieta nakazywała nadawcy komunikatu odgrywać rolę sługi, jednocześnie przypisując odbiorcy rolę pana. Podobnie tylko elementy odnoszące się do wyżej postawionego z członów tej opozycji znalazły swoje odbicie w adresatywach, z biegiem czasu skróconych do form pan, pani. Jako przyczynę rozpowszechnienia się i neutralizacji pod koniec XIX w. właśnie tej formy autor wskazuje powszechne prawo etykiety nakazujące zwracać się do rozmówcy tak, jak gdyby zajmował on pozycję wyższą, niż to faktycznie ma miejsce. (MF)
