Autorka wskazuje na teksty literackie jako istotne źródła wiedzy o stosunkach językowo-kulturowych panujących na ziemiach Wielkiego Księstwa Litewskiego w XIX i na początku XX wieku. Rekonstrukcja dawnego socjolektu drobnoszlacheckiego nie jest możliwa, eksploracje dialektologiczne i socjolingwistyczne często nie mogą być przeprowadzane, ponieważ liczne zaścianki przestały istnieć po II wojnie światowej. W badaniu uwzględniono teksty literackie E. Orzeszkowej, Cz. Miłosza, M. Pečkauskaitė, M. Rodziewiczówny, ich interpretacje naukowe, a także współczesne opracowania językoznawcze dotyczące regionów: Grodna, Kowna i Żmudzi, zachowane teksty gwarowe i najnowsze badania terenowe. Analiza wykazała, że w omawianym okresie w zaścianku grodzieńskim polszczyzna była swoiście zakonserwowana, wyróżniała się użyciem wyrazów łacińskich i brakiem rusycyzmów, a miejscowa szlachta była jednojęzyczna, w zaścianku kowieńskim polszczyzna występowała w kresowej odmianie regionalnej, charakteryzowała się licznymi specyficznymi środkami intonacyjnymi i modalnymi służącymi ekspresji wypowiedzi, a posługująca się nią szlachta była jednojęzyczna, natomiast w zaścianku żmudzkim polszczyzna posiadała cechy języka wysokiego, częściowo archaizowanego, jej system gramatyczny był zgodny z polszczyzną literacką, zawierała latynizmy leksykalne oraz zdrobnienia, nie zawierała rusycyzmów, a żmudzka szlachta zaściankowa była dwujęzyczna, przy czym język polski dominował nad litewskim. (Bi)
