Etnolingwistyka : problemy języka i kultury
[Wyświetl]
Numer czasopisma:
2000 [T.] 12
Strony:
25-37
Inne:
Streszcz.: eng
Języki:
pol
Abstrakt:
Ostry kontrast między semantyką polskiego losu i rosyjskiej sud’by, jaki zarysowała Anna Wierzbicka w szkicu "Język i naród. Polski los i rosyjska sud’ba, wymaga zdaniem autora reinterpretacji pod dwoma względami: po pierwsze, w płaszczyźnie językowej, uwzględnienia innych ważnych pojęć, które funkcjonują także w polszczyźnie w ramach szerszej konceptosfery dla oznaczania egzystencjalnej sytuacji człowieka, przede wszystkim koncepcji doli. Po drugie, w sferze socjokulturowych i historycznych korelatów konceptów językowych, brania pod uwagę raczej czynników społecznych niż mitycznego charakteru narodowego. Polska koncepcja losu, bliska łac. fortunie, ma konotacje szlachecko-romantyczne, wiąże się z grą, z losowaniem, szczęśliwym przypadkiem, z niewiadomą i odwagą ryzykowania. Dola, która od XIX wieku przyjmuje w połączeniach polska dola, chłopska dola konotacje negatywne – przedłuża semantykę łac. fatum, oznacza sytuację egzystencjalną daną z góry, z łaski Boga, trudną do zmiany. O ile polski los jest istotnie kontrastowy wobec ros. sud’by, o tyle polska dola, współcześnie wiązana w optyką „prostego człowieka”, nie partycypującego w profitach transformacji ustrojowej, jest z ros. pojęciem 'sud’ba' w dużym stopniu zgodna. Rozróżnienie losu i doli opiera się na ogólnokulturowym przeciwieństwie przypadku i konieczności, daru i przeznaczenia – przeciwieństwie obecnym w różnych kulturach. (SW)
