Celem artykułu jest ukazanie zmian w funkcjonowaniu języka polskiego jako języka liturgicznego i w pozostałych sferach na terytorium dawnego Polskiego rejonu narodowościowego im. Marchlewskiego na Żytomierszczyźnie. Materiał do badań był zbierany w latach 1991-1998 w dwóch położonych obok siebie wsiach polskich zamieszkanych również przez ludność ukraińską, na podstawie badań ankietowych oraz literatury przedmiotu. Podkreśla się, że w latach 1931-1991 język polski obsługiwał w zasadzie wyłącznie sferę religijną, zaś w nabożeństwach mogły brać udział wyłącznie osoby starsze oraz zwykli robotnicy w wieku średnim, młodzieży i inteligencji było to zabronione. Po rozpadzie Związku Radzieckiego język polski pojawił się w szkołach i mediach. Pomimo to nie pełni funkcji języka rodzinnego ani nie jest używany w rozmowach na ulicy. Wskazuje się, że nawet w sferze religijnej użycie polszczyzny uległo zawężeniu. (MF)
