Etnolingwistyka : problemy języka i kultury
[Wyświetl]
Numer czasopisma:
2004 [T.] 16
Strony:
179-189
Inne:
Streszcz.: eng
Języki:
pol
Abstrakt:
Autorka stawia pytanie o to, jak się przejawia wartościowanie w systemie językowym i w tekście. Twierdzi, że wartościowanie zawsze dokonuje się w wypowiedziach, czyli w tworzonych tekstach. Podmiotami wartościowań tekstowych są autorzy konkretnych tekstów, podmiotami skonwencjonalizowanych wartościowań kodowych – mniejsze lub większe społeczności. Przedmiotem wartościowania jest cała otaczająca rzeczywistość oraz możliwe światy, pojawiające się w świadomości człowieka, człowiek bowiem wartościuje samego siebie, swoje możliwości, przymioty, poczynania. Podstawą sądów wartościujących są zdania z kwantyfikatorem ogólnym (typu X jest czymś cennym/złym), nazywane zasadami wartości. W akcie komunikacji jednostka może dokonywać połączenia norm należących do różnych systemów wartości, może też zapożyczać zasady od indywidualnych autorytetów, może tworzyć własne. W tekstach obecne są: (a) wartościowania podmiotu mówiącego (autora tekstu), w poezji – też podmiotu lirycznego, w prozie narracyjnej – narratora, (b) wartościowania bohaterów literackich oraz (c) wartościowania relacjonowane w mowie niezależnej lub zależnej. Wartościowania tekstowe pojawiają się w różnych aktach mowy, w różnych modalnościach. Często w tekstach dochodzi do wartościowań ukrytych w presupozycjach. Wartościowaniu służą różne jednostki kodu językowego: wyrazy, związki frazeologiczne, konstrukcje słowotwórcze, formy fleksyjne, konstrukcje składniowe i środki fonologiczne. Wartościowania występują w tekstach o różnych funkcjach. Są ważnym elementem identyfikacji grupowej. (SW)
