Derywacja nazwisk (od)etnicznych mieszkańców Wielkiego Księstwa Litewskiego
Autor/redaktor:
Leszek Bednarczuk
Opublikowany w:
Studia nad polszczyzną kresową .- T. 10 .- Warszawa, 2001
[Wyświetl]
Strony:
47-57
Języki:
pol
Abstrakt:
Nazwiska mieszkańców Wielkiego Księstwa Litewskiego utrwalone zostały w dokumentach kancelarii wielkoksiążęcej. Dokumenty te były redagowane do połowy XVI w. w języku starobiałoruskim, a w XVII-XVIII w. po polsku. W XIX w. pojawiają się zapisy tych nazwisk w języku rosyjskim, w XX w. - także w białoruskiej i litewskiej wersji językowej. Autor opisuje wzajemne litewsko-białorusko-polskie transpozycje nazewnicze oraz różnego typu akomodacje i kumulacje formantów będące rezultatem wieloetnicznego charakteru ludności Wielkiego Księstwa Litewskiego. Swój artykuł poświęca słowotwórczej charakterystyce tych nazwisk, które utworzone zostały od etnonimów bałtyckich (np. Litwin, Jaćwing), słowiańskich (np. Lach, Poleszuk) i innych (np. Tatar, Żyd, Karaim). Nazwiska tego typu mogą być prymarne (równe etnonimowi) lub sekundarne. Te ostatnie można podzielić na patronimiczno-habitatywne, odmiejscowo-szlacheckie, ekspresywno-przezwiskowe, paradygmatyczne, zapożyczone i przeniesione. Większość formantów, przy których pomocy zostały utworzone, jest pochodzenia słowiańskiego, niektóre pochodzą z języka litewskiego. Czynnikami różnicującymi poszczególne typy nazwisk są: nacechowanie stylistyczne, pozycja społeczna nosicieli, produktywność, geografia i chronologia. (HK)
