Parametr aksjologiczny w przedpojęciowych schematach wyobrażeniowych
Author/editor:
Tomasz P. Krzeszowski
Published in:
Etnolingwistyka : problemy języka i kultury
[Show]
Journal issue:
1994 [T.] 6
Pages:
29-51
Languages:
pol
Abstract:
Autor wykorzystuje pojęcie wyidealizowanego modelu kognitywnego, który mieści w sobie pojęcia konotacji i znaczenia "emotywnego" oraz całość ludzkiego doświadczenia. Celem jego badania jest dotarcie do podstaw doświadczeniowych wartości, które mają korzenie w zmodyfikowanej wersji przedpojęciowych schematów wyobrażeniowych, wcześniej opisanych przez Johnsona i Lakoffa. Wyróżniają oni dwa rodzaje struktur opisujących doświadczenia przedpojęciowe: struktury poziomu podstawowego i kinestetycznych schematów wyobrażeniowych. Znaczenie jest ucieleśnione, wyabstrahowane z kontekstu ludzkich doświadczeń. Struktura poziomu podstawowego jest związana z kategoriami poziomu podstawowego, które definiuje się za pomocą pojęć takich, jak percepcyjne gestalty, zdolność poruszania się i zdolność tworzenia "pełnych obrazów mentalnych". Ze struktury kinestetycznych schematów wyobrażeniowych pojęcia metaforyczne wyrastają poprzez projekcje metaforyczne z dziedzin materialnych do dziedzin abstrakcyjnych. Wśród tych schematów można wyróżnić: 'pojemniki', 'ścieżki', 'połączenia', 'siły i równowagi' oraz takie orientacje i relacje, jak: 'góra – dół', 'przód – tył', 'część – całość', 'centrum – peryferie' i inne. Autor dowodzi tezy, że każdy schemat wyobrażeniowy zaproponowany przez Lakoffa i Johnsona musi mieć dodatkowy parametr 'plus – minus'. Ów parametr ulega aktywizacji w konwencjonalnych i niekonwencjonalnych wyrażeniach językowych, mających swoją podstawę w odpowiednim schemacie. Parametr ów ujawnia się w odpowiednich projekcjach metaforycznych. (SW)
