Mitologiczna opozycja prawy i lewy w bułgarskich dialektach
Author/editor:
Ute Dukova
Published in:
Etnolingwistyka : problemy języka i kultury
[Show]
Journal issue:
1992 [T.] 5
Pages:
45-52
Languages:
pol
Abstract:
Opozycja prawy – lewy jest, od najdawniejszych czasów, wyrażana zarówno przez sztukę, jak i mitologię i rytualne systemy, zajmując ważne miejsce w światopoglądzie wszystkich narodów. W języku bułgarskim oraz w innych językach południowosłowiańskich istnieje opozycja desen – ljav (*desnъ – *lěvъ), w niektórych zaś regionach opozycja *prāvъ – *krivъ. Zwroty zawierające dèsen 'prawy', prav 'prawy', 'sprawiedliwy, słuszny', a szczególnie ljav 'lewy', kriv 'krzywy' z dzisiejszego punktu widzenia pozbawione są motywacji. Celem artykułu jest objaśnienie mitologicznych podstaw współczesnych użyć tych słów. Autorka rozpatruje trzy typy wyrażeń: (1) zawierające element lewy paralelnie do użyć krzywy; (2) wyrażenia, w których element ljav (lewy) odnosi się do strony mającej pierwszeństwo w praktykach magicznych i implikuje więź z "drugim światem"; (3) wyrażenia z kriv (krzywy) o przypuszczalnym znaczeniu ljav (lewy), m.in.: krìvija vjàtyr 'rodzaj zachodniego wiatru' i krìva dùpka (krzywa dziurka) 'tchawica' – w przeciwstawieniu do przełyku. (SW)
